Embrace-Nederlandbedenker Philip Curtis:
Waarom Embrace eigenlijk achter de tralies begon
HARLINGEN Philip Curtis is de geestelijk vader van Embrace Nederland. Zijn ideeën, om muziek als een medicinaal en zelfs opbeurend middel te gebruiken, leidden tot de vorming van de organisatie anno 2021: een stichting die muziekprogramma’s bedenkt, uitvoert en verder ontwikkelt. Om mensen te helpen die dat beetje extra steun goed kunnen gebruiken. Een verhaal over wat Philip dreef in zijn zoektocht naar een betekenisvoller leven.
Eigenlijk, vertelt Philip, ligt de bron van Embrace Nederland, achter de metersdikke muur van een Londense gevangenis. In de kapel van Wormwood Scrubs ontdekte de voormalig student aan de University of York dat muziek effectief iets wezenlijks kon betekenen. Dat zelfs een deplorabele ziel vreugde ontleent aan een toets of klank.
Philip trad met een pianiste verschillende keren op voor tientallen gevangenen, onder wie een flink aantal langgestraften. ‘Ik was de eerste zanger bij Live Music Now van de wereldberoemde violist Yehudi Menuhin, een internationale charitatieve stichting die nog steeds bestaat. Op een gegeven moment werd ik gevraagd voor een optreden in de gevangenis. Het maakte veel indruk op me, want voor het eerst maakte ik kennis met de werkelijke impact van muziek.’
Openbaring
Philip wilde arts worden. Of pianist of zanger. In navolging van zijn muzikale ouders – moeder was vroedvrouw en vader ziekenhuisapotheker – was de keuze om begin jaren zeventig muziektherapie te onderzoeken een logische. Het vak van arts bleek een utopie, want in de exacte vakken was Philip hopeloos. De muzikale-therapieprojecten, als onderdeel van zijn universitaire opleiding tot musicus, lagen hem veel beter. Hij speelde en werkte in instellingen voor kinderen met uiteenlopende en soms ernstig lichamelijke of verstandelijke beperkingen. ‘Dat vond ik op een gegeven moment te heftig. Toen er twee jonge kinderen overleden, kinderen met wie ik een band had opgebouwd, ben ik gestopt.’
Maar de openbaring in het groezelige Wormwood Scrubs had zich definitief in het hoofd van de jonge Brit genesteld. Muziek, theater en educatie, samenwerkingen met gelijkgestemden, de ontluikende liefde voor opera, muziektheater en musical en zijn genegenheid om anderen – met muziek – te helpen: ze waren voorgoed deelgenoot van hem geworden. Dankzij opera en muziektheater speelde hij in binnen- en buitenland.
Amsterdam
Begin jaren negentig legde Philip zich meer toe op het schrijven en regisseren van opera en muziektheaterstukken. Al vanaf midden jaren tachtig was hij regelmatig op tournee in Amsterdam, waar hij Margot Hoiting ontmoette. ‘En voor haar bleef ik voor altijd in Nederland wonen.’ Met Margot en Theo Abazis – een Griekse componist – richtten zij in 1997 de Music Theatre Group Amsterdam op. Hij werd gevraagd om als docent aan de slag te gaan bij de conservatoria van Amsterdam en Den Haag. De opleiding Musician as Actor was door hem bedacht. ‘Omdat ik destijds verbaasd was over het acteerniveau van veel operastudenten.’
Schrijven, lesgeven, regisseren, op een hoog niveau: zijn curriculum vitae kreeg in 2008 een nieuw hoofdstuk met zijn aanstelling op het Prins Claus Conservatorium. Extra bonus was de toezegging van zes Europese conservatoria om de master New Audiences and Innovative Practice – kortweg NAIP – aan het vakkenpakket toe te voegen. Een kolfje naar zijn hand; Philip was één van de bedenkers van de master voor ‘de musicus die door experiment en onderzoek nieuw publiek wil bereiken’. Een studie die tegenwoordig onder meer ook in Reykjavik en Stockholm wordt gedoceerd.
Moeder
Vier jaar later vond opnieuw een grote verandering plaats. Philip hoorde tijdens een presentatie over Music for Life (MFL) over een nieuw onderzoek naar geïmproviseerde muziek voor mensen in de laatste fase van dementie. Het intrigeerde hem enorm. Samen met professor Rineke Smilde en docent Renee Jonker ontwikkelde hij de opleiding ‘muziek en dementie’. ‘Ik leerde veel over dementie, ook door mijn werkbezoeken aan Engeland.’ Die bracht hem in 2013 voor even terug in Londen, in de stad waar zijn moeder na de dood van zijn vader was blijven wonen. ‘Mijn moeder had Alzheimer. Ik heb nog voor haar kunnen spelen. Dankzij de stage heb ik haar tot op het einde nog vaak mogen zien.’
Het zaadje van Embrace Nederland kwam met de lessen van Music for Life en dankzij de eerdere gevangeniservaringen met Live Music Now volledig tot bloei. Want het spelen voor deze kwetsbare ouderen, dat kon toch zeker ook voor andere ontvankelijke groepen? Het experiment van geïmproviseerde muziek werd daarom door Philip en Margot doorontwikkeld. Er kwamen workshops bij, opdat mantelzorgers en zorgpersoneel na het vertrek van de Embrace-musici door konden spelen. Zodat zij over een extra medisch instrumentarium beschikten.
CityProms
Embrace Nederland werd in 2014 gelanceerd, als onderdeel van het klassieke-muziekfestival CityProms in Leeuwarden. Staatssecretaris Martijn van Rijn (Volksgezondheid) woonde de ceremoniële doop bij. De zelfstandige stichting Embrace werd een expertisecentrum. Met een team dat nadenkt over nieuwe, verrassende en gepersonifieerde muziekprogramma’s. Eerst actief in het noorden en daarna in andere delen van het land, zoals Rotterdam, Tilburg en Waalwijk.
‘Eigenlijk’, ondervond Philip na al die bijzondere en helende muzikale en vaak intieme intermezzo’s, ‘was spelen in grote concertzalen nadien een makkie. Want spelen voor mensen in een verpleeghuis of in een hospice is niet eenvoudig. Dan wil je het juist heel goed doen. Dan is de druk van het streven naar perfectie soms een belemmering.’
Het is daarentegen ook louterend. Want muziek spelen aan een bed, voor iemand in de laatste fase van het leven, is overweldigend, zegt Philip: ‘Je kijkt, je voelt, je luistert. Je bent je heel bewust van het moment dat even breekbaar als verwonderlijk is. Je bent bevoorrecht om iets bijzonders mee te maken. Dát is wat Embrace met je doet. Dat is waarom Embrace verzorgers, familie, musici en publiek beroert. En ik blijf dankbaar voor ieder moment.’