Zestig procent van mensen die in de culturele sector werken is zzp’er. Embrace-musicus en hoboïste Kim Bosch is één van hen. Ze werkt als freelancer bij diverse Nederlandse orkesten en geeft hoboles. Een paar weken geleden plaatste Kim op Facebook een bericht over de dakdekker die bij haar het dak kwam repareren. Ze deed een opmerkelijke ontdekking toen ze de rekening bestudeerde. Kim: “Alleen al voorrijkosten waren hoger dan de vergoeding die ik onlangs als muzikant aangeboden kreeg voor een opdracht als hoboïste in een koorbegeleidingsorkest.” Hoe kom je rond als muziekfreelancer en waarom zijn die tarieven zo laag? We spraken erover met Kim.
Je bent afgestudeerd aan het conservatorium en hebt daarna een master New Audiences and Innovative Practice gedaan. Toen je jouw loopbaan startte deed je dat als zzp’er. Was dat het beeld dat je voor ogen had toen je naar het conservatorium ging?
Vooraf heb ik daar eigenlijk nooit bij stilgestaan. Het is gewoon mijn passie om met muziek bezig te zijn. Ik doe heel veel verschillende dingen en vind dat ook leuk. Ik heb er wel heel bewust een opleiding als docent naast gedaan. Naast mijn werk als zzp’er heb ik ook een deeltijdbaan bij het Concertgebouw, voor een educatief programma coach ik docenten van de basisschool om meer met muziek in de klas te doen. Dat geeft me enige zekerheid. De meeste muzikanten kiezen er niet voor om zzp’er te zijn, ze zijn het noodgedwongen.
De voorrijkosten van de dakdekker waren hoger dan jouw dagvergoeding als hoboïste in een orkest. Hoe laag is die betaling nou precies?
Voor een orkestopdracht moest ik naar Den Haag, het ging om meerdere dagen maar blijven slapen was niet mogelijk. Reiskosten waren voor eigen rekening. Ik moet me natuurlijk ook voorbereiden en ik heb mijn materiaalkosten. Als ik alles omreken, kom ik op zo’n twintig euro bruto per uur. Ook de reiskosten zitten bij dat bedrag inbegrepen. Dan heb ik het nog niet over zaken als pensioenopbouw en een ziektekostenverzekering.
Maar er is toch een Fair Practice Code? Maar die werkt dus niet?
Grote orkesten die aangesloten zijn bij de orkestenbond houden zich aan de CAO en organisaties met een ANBI-status betalen zzp’ers een stuk beter. Maar muziekverenigingen die een docent in willen huren of koorbegeleidingsorkesten die muzikanten zoeken, houden zich daar totaal niet aan.
Je werkt ook voor Embrace Nederland, kun je daar wat over vertellen?
Tijdens mijn studie in Groningen volgde ik de Master Module ‘Music and Healthcare’ aan het Prins Claus Conservatorium in Groningen. Zo raakte ik betrokken bij de workshops ‘Muziek en Dementie’. Door te improviseren maken we contact met mensen met een vorm van dementie. Het werkt ook op een hele mooie ontwapende en verbindende manier. Mensen met dementie bereiken met muziek is voor mij iets heel puurs en emotioneels. De deelnemers lijken soms zo ver weg in hun hoofd, maar door bezig te zijn en te luisteren naar de muziek die speciaal voor hen gemaakt wordt, lijken ze soms te ontwaken en weer even in het hier en nu zijn.
Door corona liggen de workshops Muziek en Dementie nu natuurlijk stil.
Inderdaad. Hierdoor heb ik na mijn opleiding ik helaas geen workshops meer gedaan. Ik was juist gevraagd om mee te doen aan workshops in Rotterdam en Tilburg. Maar toen kwam corona. Ook qua financiën was het balen, want ik had natuurlijk al een beetje op de inkomsten gerekend. Wel fijn was dat je bij Embrace kon aankloppen als je in financiële moeilijkheden kwam. Dit was voor mij gelukkig niet nodig, maar de gedachte was geruststellend.
Hoe moeilijk is het om aan goede klussen te komen bij de grote orkesten?
Heel moeilijk. Orkesten vragen nog wel eens invallers, dat zijn gewilde klussen bij muziekfreelancers. Het betaalt inderdaad beter, maar het aantal gegadigden is gigantisch groot. Iedereen wil op de lijstjes komen van mensen die gebeld worden als er iemand uitvalt. Dus zijn we aan gewezen op bijvoorbeeld de koorbegeleidingsorkesten. En het bijzondere is: daar kom je ook de muzikanten tegen die wel een baan hebben bij een groot orkest. Die doen dit erbij voor de fun, niet voor de fooi. Maar wij moeten ervan leven.
Wat is volgens jou een redelijke betaling?
Aan cultuur kun je eigenlijk geen bedrag koppelen, het hoort bij de ontwikkeling van het mens zijn. Dat veel mensen in de culturele sector zo slecht betaald worden, heeft misschien wel iets te maken met een te lage waardering die we aan cultuur hechten. Al zie ik daar de laatste jaren wel verbetering in. En als cultuursector hangen we in Nederland ook wel erg aan de overheid. In de VS zie je dat er veel meer sponsoring komt vanuit bedrijven. Misschien kunnen wij daar in Nederland wel wat van leren.
Zestig procent van de cultuursector bestaat uit freelancers. Is het geen idee om in staking te gaan?
Buiten coronatijd kan dat zinvol zijn. Ik denk inderdaad dat wij te veel accepteren. Een muziekvereniging heeft wellicht inderdaad weinig budget, maar men vindt het wel vanzelfsprekend dat wij het voor een habbekrats doen. Wanneer ik een minimuminkomen heb, dan koop ik ook geen Mercedes. Dat kan ik me gewoon niet veroorloven. Maar feitelijk houden wij dit systeem als freelance muzikanten natuurlijk wel zelf in stand. Dat zoveel freelancers uit de cultuursector nu massaal een beroep op de overheid moeten doen, zegt ook wel wat.
Hoe lastig is de coronatijd voor jou?
Bijna al mijn orkestwerk is weggevallen. Mijn baan bij het Concertgebouw heb ik gelukkig nog. Daardoor het ik geen beroep op de overheid hoeven doen. Maar per 1 januari ben ik die baan kwijt omdat de gemeentesubsidie van Amsterdam stopt. Dus de toekomst is onzeker.
Als je dit allemaal geweten had, was je dan nog steeds conservatorium gaan doen?
Ik weet het niet. Ik ken wel mensen die destijds gekozen hebben voor een deeltijdopleiding conservatorium en daarnaast een kansrijke opleiding deden. Die werken nu als advocaat of in de medische zorg en zijn ook nog actief in de muziek. Misschien was dat inderdaad een betere keuze geweest. Maar ik hou zo van het muziek maken en bezig zijn in de muziek. Ik voel me ook wel verrijkt als mens dat ik dit kan doen. Ik hoop op betere tijden voor de cultuursector.
Praktisch Expertisecentrum Embrace Nederland
Embrace Nederland ontwikkelt innovatieve muziekprogramma’s en trainingen met als doel om kwetsbare mensen een beter leven te geven. Onze muziekprogramma’s voeren we samen uit met professionele- en amateurmusici, mantelzorgers, zorgmedewerkers en studenten. Onze professionele musici volgden de master module ‘Music and Healthcare’ aan het Prins Claus Conservatorium.