Embrace Nederland brengt interactieve muziekprogramma’s, ook in de palliatieve zorg. Zij werkt met professionele musici, schoolt medewerkers en werkt daarin samen met muziektherapeuten en -agogen. Muziek kan helpen om het welzijn van mensen in de laatste levensfase te vergroten. Het merendeel van de hospices bevestigt het belang van muziek voor hun cliënten, maar doet geen beroep op muziektherapeuten en -agogen. Onbekendheid hiermee is hiervoor de belangrijkste reden. Dat blijkt uit het onderzoek van muziekagoge Frija Prins.
Heel langzaam verschijnt er een grote glimlach op het gezicht van de man (60). Er rolt een traan langs zijn wang. “Ik ben even helemaal bij me zelf gekomen”, zegt hij achteraf.
Frija: “Toen ik de eerste keer bij hem binnenkwam, zag ik in zijn kamer een aantal Boeddhabeelden. Ik vroeg hem of hij het fijn zou vinden wanneer ik muziek zou maken die aansluit op deze sfeer. Dat wilde hij graag. Ik heb gezorgd voor een ontspannen, rustige sfeer en heb mantra’s voor hem gezongen. Het was heel ontroerend om te ervaren wat dat met hem deed.”
Niet meteen enthousiast
Een deel van haar werkervaringsuren vervulde Frija in het hospice in Hoorn, waar zij ook al zeventien jaar werkzaam is als verpleegkundige. In eerste instantie was haar werkgever niet erg enthousiast toen ze voorstelde om haar werkervaringsuren in het hospice in te zetten. Frija: “Onbekend maakt onbemind, ik denk dat daar de terughoudendheid vandaan komt.” Daar kwam gelukkig verandering in: “Mijn leidinggevende en collega’s werden steeds enthousiaster toen ze zagen wat muziek de mensen bracht.” Mensen worden even uit het ‘ziek zijn’ gehaald, komen tot zichzelf, krijgen een andere mogelijkheid voor contact of het uiten van emoties en vinden ontspanning. Muziek roept ook herinneringen op, aan de hand van muziek kun je terugblikken op je leven. Frija: “Dat je laatste fase goed is, dat is heel erg belangrijk. Muziek kan daaraan bijdragen.”
Hospices vinden muziek wél belangrijk
Uit het onderzoek van Frija Prins blijkt dat de meeste hospices het belang van muziek wel degelijk erkennen. 170 hospicevoorzieningen kregen een enquête toegestuurd, 53 procent daarvan reageerde. 97 procent van deze hospices vindt muziek een waardevolle aanvulling in de zorg. Opvallend is dat maar 60 procent van de respondenten muziek structureel inzet, en maar 30 procent van hen een beroep doet op een muziektherapeut of -agoog. Frija: “Het lijkt erop dat hospices die geen gebruikmaken van de diensten van een muziektherapeut of -agoog muziek meestal op een recreatieve manier inzetten. Een ensemble komt bijvoorbeeld spelen in de huiskamer. Dat is heel waardevol omdat muziek mensen kan raken en afleiding en ontspanning kan bieden. Maar voor de hospicebewoner is dit vaak een eenmalige ervaring. In de meeste gevallen komt een muziektherapeut of -agoog vaker dan een keer terug voor een muziekmoment, zij bieden meer continuïteit.”
Afstemmen op de persoon
Ook kan een muziektherapeut of -agoog familie en zorgpersoneel helpen om muziek in te zetten in het dagelijks leven: “We kunnen bijvoorbeeld uitzoeken welke muziek voor iemand helpend is wanneer hij zich verdrietig of onrustig voelt en dan vast wat cd’s klaarleggen. We hebben persoonlijk contact met de bewoner en kunnen ons dus richten op zijn of haar persoonlijke behoeften. Ik bekijk eerst het dossier. Is er al iets bekend over de muzikale voorkeuren, wat zou deze persoon nodig kunnen hebben? Gaat het vooral om ontspanning, afleiding en het hoofd leegmaken? Of is er behoefte aan een andere ingang voor contact of uiten van emoties? Of wil iemand hulp bij het uitzoeken van muziek voor de uitvaart, ook dat komt voor.”
Onderzoek naar de ervaringen
Frija deed ook onderzoek naar het effect van de muzieksessies op bewoners. Uit de resultaten blijkt dat muziek een positief effect heeft op het welzijn. Soms is dat effect licht, maar soms ook heel sterk. Frija: “Ook waarderen mensen livemuziek hoger dan bijvoorbeeld het beluisteren van een cd. Dat lijkt vooral te maken te hebben met de interactie die plaatsvindt tijdens de muziek. Alle deelnemers gaven aan de muziekmomenten te willen blijven ontvangen.”
Financiering
Naast onbekendheid kan ook de financiering een drempel zijn om een beroep te doen op muziektherapeuten of -agogen. Frija: “Zowel de organisatievormen als de financiering van hospicevoorzieningen zijn zeer divers en het is vaak niet duidelijk vanuit welke middelen muziekprofessionals betaald of vergoed kunnen worden. Dat kan inderdaad als een drempel worden ervaren. Maar het begint bij de eerste stap: ervaren wat muziek in het dagelijks leven kan betekenen voor mensen die in hun laatste levensfase zijn.”
Verschil tussen muziektherapeut en muziekagoog
Een muziektherapeut zet muziek in met als doel het behandelen van een aandoening, zoals een neurose, psychose of depressie. Daarnaast bieden zij ook ondersteunende (agogische) zorg. Een muziekagoog zet muziek in als middel in om de gevolgen van een ziekte of beperking te verminderen en waar nog mogelijk ontplooiing te bevorderen.
Praktisch Expertisecentrum Embrace Nederland
Embrace Nederland ontwikkelt innovatieve muziekprogramma’s en trainingen met als doel om kwetsbare mensen een beter leven te geven. Onze muziekprogramma’s voeren we samen uit met professionele- en amateurmusici, mantelzorgers, zorgmedewerkers en studenten. Onze professionele musici volgden de master module ‘Music and Healthcare’ aan het Prins Claus Conservatorium. Embrace ontwerpt speciale programma’s. Meer weten? Mail ons: info@embracenederland.nl