Remi Adriaansz is violist, muziektherapeut, muziekagoog en maakt deel uit van het Embrace-team. Maandenlang mocht hij zijn cliënten niet bezoeken vanwege de coronamaatregelen. “Ik heb het daar heel moeilijk mee gehad. Mensen raakten in een isolement, mochten geen bezoek meer ontvangen, niet naar buiten en activiteiten werden stilgelegd. In mijn ogen waren de maatregelen te rigide. Quarantainemaatregelen, hoe goed bedoeld ook, mogen mensen niet van alles ontdoen. Mensen hebben behoefte aan veel meer dan aan alleen eten en drinken. Voor veel kwetsbare mensen is muziek een essentiële behoefte.”
De maatregelen waren toch juist bedoeld om deze kwetsbare mensen tegen het gevaarlijke virus beschermen?
“Dat klopt. Maar een quarantaine kan en mag niet ten koste van alles gaan. Mensen krijgen eten en drinken omdat wij dat belangrijk en noodzakelijk vinden. Daar zijn verzorgers en verplegend personeel bij betrokken. Die nemen de nodige voorzorgsmaatregelen. In Beetsterzwaag gingen revalidatietrajecten (onder andere met muziektherapie, red) tijdens de intelligente lockdown gewoon door omdat we revalidatie belangrijk vinden. Toch is muziek ook belangrijk, net als eten en drinken. Maar als musici werden wij compleet buiten de deur gehouden. Dat was voor mij een teken dat het belang van muziek, en daarmee ons vak, niet erkend wordt.”
Waarom is muziek zo essentieel voor jouw cliënten?
Denk aan iemand met dementie die zich gevangen voelt in zijn lichaam, of iemand met autisme die agressieve aanvallen krijgt, wanneer hij niet de juiste prikkels krijgt. Bedenk ook dat deze mensen afgelopen maanden geen bezoek konden krijgen van hun geliefden. Dat levert stress op. Dan is muziek voor deze mensen een heel belangrijke manier om contact te maken zonder woorden.
Kun je uitleggen wat jouw werk als muziektherapeut/muziekagoog inhoudt?
“Ik zet de kracht van muziek in om mensen met een beperking te helpen. Dat kan gaan om mensen met een lichamelijke of verstandelijke beperking of om mensen die lijden aan een vorm van dementie of autisme. Een muziektherapeut zet in op het behandelen van een aandoening, zoals een neurose, psychose of depressie. Maar neem nou dementie, een aandoening die niet meer overgaat. Als muziekagoog zet ik de kracht van muziek in, niet om een beperking te behandelen, maar om door begeleiding het welzijn van mensen te vergroten en het leven meer kleur te geven.”
Hoe werkt dat dan precies?
“Met muziek kun je mensen raken, met muziek kun je communiceren zonder woorden. Daarvoor gebruik ik soms mijn viool. Mensen met een heel sterke spierspanning zie ik dan volledig ontspannen. Samen muziek maken werkt ook. Bijvoorbeeld door samen piano te spelen. Dat kan ook wanneer iemand zelf geen pianist is, daar gebruiken we speciale technieken voor. Door muziek te maken kunnen mensen uiting geven aan emoties. Mensen die zich gevangen voelen in hun brein of lichaam leven op. Met een mevrouw van 101 zing ik geregeld samen. Die uurtjes zijn hele belangrijk voor haar.”
Maar als jij weer weg bent, is ook dat muziekmoment weg. Mensen moeten wachten tot de volgende keer.
“Daarom heb ik veel contact met het zorgpersoneel en adviseer ik hun hoe ook zij muziek in kunnen zetten om mensen te helpen. Bijvoorbeeld door hen te laten ervaren dat je met muziek herinneringen kan oproepen. Denk maar aan de Top 2000, voor veel mensen is dat een soort rollercoaster van herinneringen die je veelal in een prettige stemming brengen. In mijn werk ga ik op zoek naar muziek uit de tijd dat een cliënt tussen de 15 en de 25 jaar oud was. Dat was de tijd waarin je je losmaakt van je ouders en het puberbrein zich ontwikkelt. Je ontwikkelde jouw eigen smaak. Juist muziek uit die tijd roept bijzondere en positieve emoties op.”
En de muziek uit de kinderjaren, die roepen toch ook mooie herinneringen op?
“Dat klopt, maar die herinneringen zijn iets anders gekleurd. Leidend naar de warme gevoelens van thuis, je eigen nest. Mijn vader hield bijvoorbeeld van operettemuziek. Ik had er een hekel aan, voor mij was het ‘gilmuziek’. Maar als ik het nu hoor, krijg ik toch fijne gevoelens door mijn herinneringen aan toen.”
Zorgverleners kunnen ook samen muziek maken met cliënten. Maar zorgverleners zijn toch geen musici?
Zorgverleners kunnen ook samen muziek maken met cliënten. Maar zorgverleners zijn toch geen musici?“We zijn allemaal musici! We bespelen niet allemaal een instrument, maar zingen kunnen we allemaal. In Nederland zijn we daar heel terughoudend in. We schamen ons snel, veel mensen durven bijvoorbeeld niet te zingen waar anderen bij zijn.”
Waar komt die schaamte vandaan?
“Wij hebben geen echte muziekcultuur. In niet-westerse culturen maakt samen muziek maken deel uit van het leven. Bij ons betekent muziek maken vooral heel hard studeren en vervolgens een perfect eindresultaat neerzetten. Het publiek moet ervan kunnen genieten. Ik vraag altijd: en jij dan, kun jij er zelf eigenlijk van genieten?” Tijdens de Embrace-trainingen proberen we zorgmedewerkers over die drempel heen te helpen en geven we hun handvaten om muziek in te zetten in hun dagelijkse zorgpraktijk.”
Er zijn nu versoepelingen, maar wat als er een tweede golf komt?
“Ik ben natuurlijk heel erg blij dat er momenteel weer veel meer mogelijk is. Maar inderdaad, wat als er een tweede golf komt? Ik hoop dat er een goede evaluatie komt van de afgelopen quarantainetijd. Want ik ben gelukkig niet de enige die kritisch is. Ik hoop dat we er een volgende keer anders mee omgaan en dat we als musici, met de nodige voorzorgsmaatregelen, de mensen mogen blijven helpen met muziek. Juist in periodes van isolement.”